Phạm Hoàng DươngVitamin D không chỉ đóng vai trò quan trọng trong sức khỏe xương mà còn liên quan mật thiết đến bệnh tiểu đường. Nhiều nghiên cứu cho thấy tình trạng thiếu hụt vitamin D có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2 do ảnh hưởng đến kháng insulin và chức năng tế bào beta. Việc bổ sung vitamin D đã mang lại kết quả tích cực trong kiểm soát đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1, nhưng hiệu quả này chưa rõ ràng với tiểu đường tuýp 2. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin D cần được kiểm soát chặt chẽ để tránh những rủi ro cho sức khỏe.
- Vitamin D là gì và vai trò đối với cơ thể?
Vitamin D là một loại vitamin tan trong chất béo, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe xương khớp và cân bằng canxi và phốt pho trong cơ thể. Dưới dạng hoạt động, vitamin D giúp:
- Hỗ trợ hấp thu canxi ở ruột, đảm bảo mức độ thích hợp của các khoáng chất này cho quá trình khoáng hóa xương.
- Góp phần duy trì chức năng bình thường của các hệ cơ quan như cơ xương, hệ miễn dịch, thần kinh và tim mạch.
Vitamin D được tìm thấy trong các nguồn thực phẩm như dầu gan cá, cá béo, nấm, sữa, ngũ cốc, lòng đỏ trứng và gan động vật. Ngoài ra, cơ thể có thể tự tổng hợp vitamin D khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Lượng vitamin D có thể được biểu thị bằng Đơn vị quốc tế (IU).
Gần đây, nhiều nghiên cứu cho thấy vitamin D không chỉ giúp bảo vệ xương mà còn có vai trò tích cực trong các bệnh tự miễn, bao gồm bệnh tiểu đường tuýp 1 và bệnh tiểu đường tuýp 2.
- Mối liên hệ giữa vitamin D và bệnh tiểu đường: những phát hiện từ nghiên cứu
Nhiều nghiên cứu cho thấy mối liên quan mật thiết giữa tình trạng thiếu hụt vitamin D và sự phát triển của cả bệnh tiểu đường tuýp 1 và tuýp 2.
Một nghiên cứu tổng quan năm 2019 ở Hoa Kỳ kết luận rằng tình trạng thiếu vitamin D rất phổ biến ở trẻ em mắc bệnh tiểu đường tuýp 1.
Một nghiên cứu khác ở Hà Lan năm 2016 chỉ ra rằng nồng độ vitamin D thấp có liên quan đến tình trạng kháng insulin và sự phát triển của bệnh tiểu đường tuýp 2. Một đánh giá năm 2020 trên 43.559 người cho thấy việc bổ sung vitamin D liều cao (ít nhất 1.000 IU/ngày) giúp giảm nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2 ở những người tiền tiểu đường. Tuy nhiên, các nghiên cứu trên dân số nói chung với liều thấp hơn lại không cho thấy tác dụng đáng kể.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại một số kết quả mâu thuẫn, khi có nghiên cứu báo cáo không tìm thấy mối liên quan rõ ràng giữa vitamin D và bệnh tiểu đường.
- Lý giải sự ảnh hưởng của vitamin D đến bệnh tiểu đường
Các nhà khoa học đã đề xuất nhiều cơ chế giải thích mối liên hệ giữa vitamin D và bệnh tiểu đường, bao gồm:
- Vai trò của thụ thể vitamin D có mặt trong các tế bào beta tuyến tụy, nơi sản xuất insulin. Vitamin D giúp điều hòa hoạt động của các tế bào này và có thể bảo vệ chúng khỏi sự tấn công của hệ miễn dịch ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1.
- Chống viêm: Vitamin D giúp giảm tình trạng viêm lên tế bào beta của tuyến tụy, yếu tố quan trọng trong bệnh lý tiểu đường. Viêm có thể gây tổn thương các tế bào beta, dẫn đến suy giảm chức năng và chết tế bào beta.
- Điều hòa insulin: Vitamin D kích thích tiết insulin từ tuyến tụy và giúp cải thiện tình trạng kháng insulin ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2.
- Tác động lên chuyển hóa lipid: Nồng độ vitamin D thấp có thể làm rối loạn chuyển hóa cholesterol và glucose, từ đó góp phần vào sự phát triển của tiểu đường tuýp 2.
- Bổ sung vitamin D: hiệu quả và hạn chế
4.1. Tác động tích cực
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng việc bổ sung vitamin D có thể cải thiện tình trạng bệnh tiểu đường, đặc biệt là ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1. Việc bổ sung 4000 IU vitamin D3 được chứng minh là có thể cải thiện đáng kể đường huyết ở một thử nghiệm trên 80 bệnh nhân tiểu đường tuýp 1 có mức vitamin D thấp. Một nghiên cứu khác ở Iran năm 2015 chỉ ra rằng trẻ em mắc tiểu đường tuýp 1 đạt được kiểm soát đường huyết tốt hơn khi được bổ sung vitamin D3. Một đánh giá khác trên gần 5.000 người cũng cho thấy việc bổ sung vitamin D giúp giảm nguy cơ tiền tiểu đường tiến triển thành bệnh tiểu đường tuýp 2, đặc biệt ở nhóm không bị béo phì.
4.2. Những kết quả mâu thuẫn
Tuy nhiên, không phải tất cả các nghiên cứu đều cho thấy tác dụng tích cực. Nhiều nghiên cứu trên hàng ngàn bệnh nhân phát hiện rằng việc bổ sung vitamin D không cải thiện đáng kể kiểm soát đường huyết hoặc kháng insulin ở bệnh nhân tiểu đường, và cũng không tìm thấy mối liên hệ giữa tổng lượng vitamin D hấp thụ và nguy cơ mắc tiểu đường tuýp 2.
Nhìn chung, hầu hết các nghiên cứu đồng thuận rằng bổ sung vitamin D có thể hiệu quả hơn ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 1, trong khi tác dụng của vitamin D đối với tiểu đường tuýp 2 còn cần được nghiên cứu thêm. Bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường và những người có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường cao cần lượng vitamin D thích hợp; do đó, nên xét nghiệm thường xuyên và bổ sung vitamin D theo khuyến cáo của bác sĩ để kiểm soát và phòng ngừa bệnh tiểu đường.
- An toàn khi bổ sung vitamin D
Mặc dù vitamin D mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng việc bổ sung quá nhiều có thể gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Theo khuyến cáo của Hiệp hội Nội tiết, liều dùng tối đa đối với vitamin D ở trẻ như sau: Trẻ dưới 6 tháng tuổi là 1.000UI/ngày; trẻ 12 tháng tuổi, liều là 1.500UI/ngày; trẻ từ 1 tới 3 tuổi là 2.500UI/ngày; trẻ từ 4-8 tuổi là 3.000UI/ngày và trẻ trên 9 tuổi là 4.000UI/ngày.
Nồng độ vitamin D trong máu quá cao có thể dẫn đến:
- Buồn nôn, nôn mửa
- Yếu cơ, lú lẫn, mất nước
- Sỏi thận và rối loạn nhịp tim
Trong trường hợp nghiêm trọng, tình trạng này có thể gây suy thận hoặc tử vong. Vì vậy, việc bổ sung vitamin D cần được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ để đảm bảo an toàn.Để góp phần giúp các bệnh nhân thay đổi thói quen ăn uống và vận động phù hợp để kiểm soát tốt bệnh tiểu đường, FPT MediCare đang tiên phong trong việc ứng dụng các công nghệ hiện đại cho mục đích chăm sóc sức khỏe, trong đó có bệnh tiểu đường. Bên cạnh đó, công nghệ theo dõi đường huyết liên tục đã tạo ra một cuộc cách mạng trong việc quản lý đường huyết. Máy đo đường huyết liên tục 3P của FPT MediCare, giúp theo dõi chính xác mức đường huyết 24/7, từ đó giúp bạn hiểu rõ hơn về cơ thể và các yếu tố ảnh hưởng đến đường huyết của mình. Nhờ vậy, bạn có thể điều chỉnh chế độ ăn uống, hoạt động thể chất và thói quen sinh hoạt một cách hiệu quả. Với máy đo đường huyết liên tục 3P của FPT, việc quản lý bệnh tiểu đường trở nên đơn giản và hiệu quả hơn bao giờ hết. Để hiểu hơn về lợi ích của thiết bị này, bạn có thế tham khảo thêm sản phẩm và các bài viết khác trên trang web https://fptmedicare.vn/.
Bài viết tham khảo nguồn:
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9671203
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31514368
https://www.nccih.nih.gov/health/diabetes-and-dietary-supplements-what-you-need-to-know
Miễn trừ trách nhiệm
Thuy Cao
Nguyễn Đặng Xuân Nghi