Việc quản lý bệnh tiểu đường thường đi kèm với yêu cầu giảm tiêu thụ glucose, với mục đích giữ đường huyết ổn định và giảm nguy cơ biến chứng. Trong bối cảnh đó, chất làm ngọt nhân tạo (CLNNT) thường được coi là giải pháp thay thế glucose. Tuy nhiên, liệu CLNNT có thực sự là sự lựa chọn an toàn và hiệu quả cho người bệnh tiểu đường hay không, vẫn còn là vấn đề gây tranh cãi trong giới chuyên môn và cộng đồng y tế. Bài viết này sẽ phân tích lợi ích và rủi ro của CLNNT, dựa trên các nghiên cứu và khuyến nghị mới nhất đến thời điểm hiện tại.
1. Mặt lợi của chất làm ngọt nhân tạo
Chất làm ngọt nhân tạo* (CLNNT), thường được quảng bá là giải pháp thay thế lành mạnh cho đường (glucose), với lượng calo thấp hoặc gần như không có calo. Đối với người bệnh tiểu đường, những sản phẩm này có thể hỗ trợ kiểm soát cân nặng và lượng đường trong máu, vì chúng không làm tăng đường huyết ngay lập tức. Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), CLNNT khi được sử dụng ở mức vừa phải có thể giúp bệnh nhân duy trì thói quen ăn uống mà không cần từ bỏ hoàn toàn các món ngọt quen thuộc.
Ví dụ, sucralose, một loại CLNNT phổ biến, có thể được sử dụng trong nấu ăn và làm bánh, mang lại trải nghiệm tương tự như khi sử dụng đường. Điều này giúp người bệnh dễ dàng tuân thủ chế độ ăn uống kiểm soát đường huyết mà không cảm thấy bị hạn chế quá mức.
* Chất làm ngọt nhân tạo: là các hợp chất được sản xuất thông qua quá trình hóa học hoặc chiết xuất từ các nguồn tự nhiên, nhằm tạo vị ngọt nhưng không chứa hoặc chứa rất ít calo so với đường tự nhiên. Ví dụ: sucralose, aspartame…
2. Những rủi ro tiềm tàng từ chất làm ngọt nhân tạo
Mặc dù mang lại một số lợi ích nhất định, các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng CLNNT không hoàn toàn “vô hại” như cách chúng thường được quảng bá. Một số nghiên cứu cho thấy tiêu thụ CLNNT có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, đặc biệt khi sử dụng lâu dài.
2.1 Ảnh hưởng đến hệ vi sinh đường ruột
Theo nghiên cứu từ Đại học Johns Hopkins, Hoa Kỳ, các CLNNT như sucralose, aspartame, saccharin và stevia có thể làm thay đổi cấu trúc và chức năng của hệ vi sinh đường ruột. Những thay đổi này có thể ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát đường huyết và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến chuyển hóa như tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch.
2.2 Tăng nguy cơ viêm và tổn thương
Một nghiên cứu khác cho thấy sucralose có thể kích thích sự hình thành các loại oxy phản ứng (ROS) và dẫn đến viêm tại cấp độ tế bào. Những phản ứng này có thể góp phần vào các bệnh lý mãn tính như viêm mạn tính, rối loạn chuyển hóa, và thậm chí là tổn thương gan.
2.3 Tác động đến sức khỏe tổng thể
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào năm 2023 đã khuyến cáo không nên sử dụng CLNNT để kiểm soát cân nặng hoặc giảm nguy cơ mắc các bệnh không lây nhiễm. Theo phân tích của WHO, việc tiêu thụ CLNNT với liều lượng cao có liên quan đến việc tăng chỉ số BMI, tăng nguy cơ đột quỵ, tăng huyết áp, và một số loại ung thư.
2.4 Vấn đề “lợi bất cập hại”
Một trong những tranh cãi lớn nhất xoay quanh CLNNT là liệu chúng có thực sự tốt hơn so với đường tự nhiên hay không. Một số chuyên gia từ Đại học Purdue, Hoa Kỳ cho rằng việc sử dụng CLNNT không chỉ không mang lại lợi ích rõ ràng mà còn có thể làm tăng nguy cơ mắc các bệnh mà chúng được cho là giúp phòng ngừa, như tiểu đường tuýp 2 và bệnh tim mạch.
Đối với những người đã mắc tiểu đường, nghiên cứu cho thấy CLNNT có thể không có tác động đáng kể đến việc kiểm soát đường huyết. Thậm chí, ở một số bệnh nhân, chúng có thể gây rối loạn đáp ứng đường huyết do thay đổi hệ vi sinh đường ruột hoặc gây viêm.
3. Sử dụng hợp lý
Trước những bằng chứng trái chiều, nhiều chuyên gia khuyến nghị rằng việc sử dụng CLNNT nên được cân nhắc kỹ lưỡng và áp dụng một cách có chừng mực. Thay vì sử dụng chúng như một giải pháp thay thế hoàn toàn cho đường, bệnh nhân tiểu đường nên tập trung vào việc giảm tổng lượng đồ ngọt tiêu thụ, bao gồm cả đường tự nhiên và nhân tạo.
Một chuyên gia từ Trung tâm Điều trị Tiểu đường Cedars-Sinai nhấn mạnh rằng: “Bất kỳ thứ gì quá mức đều không tốt, và điều này bao gồm cả chất làm ngọt nhân tạo.” Việc giáo dục bệnh nhân về các lựa chọn lành mạnh hơn, chẳng hạn như nước lọc hoặc đồ uống không đường, có thể mang lại hiệu quả tốt hơn.
4. Lựa chọn nào tốt nhất cho người bệnh tiểu đường?
Trong khi các CLNNT như sucralose và stevia có thể được sử dụng như một giải pháp tạm thời, các chuyên gia đồng ý rằng cách tiếp cận tốt nhất vẫn là giảm sự phụ thuộc vào vị ngọt trong khẩu phần ăn. Việc chuyển sang sử dụng các loại thực phẩm tự nhiên, ít chế biến, cùng với các thói quen sống lành mạnh như tập thể dục và kiểm soát cân nặng, có thể giúp cải thiện sức khỏe tổng thể và quản lý bệnh tiểu đường một cách bền vững hơn.
Bác sĩ Sabyasachi Sen đưa ra một lời khuyên đáng lưu ý: “Nếu phải lựa chọn giữa đường tự nhiên và chất làm ngọt nhân tạo, tôi không chắc cái nào tệ hơn. Tốt nhất, hãy cố gắng hạn chế cả hai và thay thế bằng các lựa chọn không ngọt như nước lọc hoặc nước khoáng.”
Chất làm ngọt nhân tạo không phải là “phép màu” cho người bệnh tiểu đường, nhưng chúng cũng không hoàn toàn đáng bị loại bỏ. Khi được sử dụng trong chừng mực, chúng có thể đóng vai trò hỗ trợ trong việc quản lý bệnh.
Để kiểm soát bệnh tiểu đường hiệu quả, thay đổi lối sống và duy trì chế độ ăn uống, tập luyện lành mạnh luôn là yếu tố then chốt. Trong hành trình này, máy đo đường huyết liên tục (CGM) trở thành một công cụ hỗ trợ đắc lực, giúp người bệnh theo dõi mức đường huyết theo thời gian thực. Nhờ CGM, họ có thể hiểu rõ hơn về tác động của từng bữa ăn, hoạt động thể chất hoặc thói quen hàng ngày đến đường huyết, từ đó điều chỉnh lối sống một cách khoa học. Điều này không chỉ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn mà còn hạn chế nguy cơ biến chứng, mang lại một cuộc sống khỏe mạnh và ý nghĩa hơn.
Để biết thêm về máy đo đường huyết liên tục 3P, bạn có thể truy cập bài viết <gắn link landingpage 3P>
Tài liệu tham khảo:
