Vì sao đường huyết buổi sáng tăng cao và cách kiểm soát hiệu quả  

Nhiều người dù ăn uống cẩn thận, uống thuốc đúng chỉ định nhưng vẫn thấy chỉ số đường huyết buổi sáng cao. Vậy nguyên nhân là gì và làm sao để kiểm soát đường huyết hiệu quả hơn? 

Đường huyết lúc đói (hay còn gọi là đường huyết buổi sáng) là lượng đường trong máu sau 8-10 tiếng không ăn. Chỉ số này phản ánh khả năng kiểm soát đường huyết của cơ thể trong trạng thái nghỉ ngơi. 

Vì sao đường huyết buổi sáng lại tăng cao? 

Mức đường huyết lúc đói nên nằm trong khoảng 70-99 mg/dL nếu được kiểm soát tốt. Trong một số trường hợp, người bệnh vẫn ghi nhận đường huyết buổi sáng tăng cao dù kiểm soát tốt chế độ ăn và thuốc uống. Thực tế, đây là vấn đề rất thường gặp, được gọi là hiện tượng “bình minh” (dawn phenomenon), hiện tượng này ảnh hưởng đến khoảng 50% người mắc bệnh tiểu đường type 1 và type 2. 

Ngoài ra, hiện tượng Somogyi hay còn gọi là tăng đường huyết phản ứng cũng có thể xảy ra nếu bạn bị hạ đường huyết ban đêm. Cơ thể sẽ tiết hormone để bù đắp, khiến đường huyết tăng cao vào sáng hôm sau. 

Hiểu rõ nguyên nhân giúp bạn lựa chọn cách điều chỉnh phù hợp, tránh hoang mang khi chỉ số đường huyết tăng lên bất thường. Với một vài thay đổi nhỏ trong lối sống, bạn hoàn toàn có thể ổn định đường huyết buổi sáng. Dưới đây là 5 cách tự nhiên giúp bạn kiểm soát và giảm đường huyết hiệu quả ngay tại nhà. 

1.  Lựa chọn bữa tối nhẹ nhàng, ít tinh bột và chất béo 

Bữa tối tưởng chừng đơn giản nhưng lại có ảnh hưởng rõ rệt đến chỉ số đường huyết vào sáng hôm sau. Khi ăn quá nhiều tinh bột hoặc chất béo vào buổi tối, cơ thể phải làm việc nhiều hơn trong khi trong khi lượng insulin tiết ra vào ban đêm lại giảm, khiến đường huyết dễ tăng cao vào sáng hôm sau. Để tránh tình trạng đường huyết tăng cao sau khi ngủ dậy, bạn nên:  

• Hạn chế tinh bột vào buổi tối, đặc biệt là cơm trắng, mì, bánh mì. Những thực phẩm này được chuyển hóa nhanh thành glucose, khiến đường huyết dễ tăng lên khi cơ thể chưa kịp xử lý. 

• Tránh bữa tối chứa nhiều chất béo vì chất béo làm chậm tiêu hóa, khiến đường huyết có thể tăng muộn, thường là vào sáng hôm sau. 

Hình 01: Ưu tiên thực phẩm lành mạnh, giàu đạm và chất xơ để giúp đường huyết ổn định hơn  

Thay vào đó, hãy chọn bữa tối với thực phẩm giàu đạm nạc và chất xơ như rau xanh, đậu, cá, ức gà, yến mạch hoặc khoai lang. Nếu đói khuya, bạn có thể chọn snack lành mạnh như sữa chua không đường, hạt không muối hoặc một quả táo nhỏ, những thực phẩm này vừa giúp ngủ ngon, vừa giữ đường huyết ổn định. 

2. Giữ đường huyết ổn định vào ban đêm 

Người bị tiểu đường có thể bị hạ đường huyết trong khi ngủ mà không hay biết. Lúc này, cơ thể sẽ tự động tiết ra các hormone để đưa đường huyết tăng trở lại và chính phản ứng này có thể khiến chỉ số đường huyết buổi sáng cao hơn bình thường. 
Để tránh hiện tượng này, bạn nên: 

• Không nên bỏ bữa tối 

• Kiểm tra đường huyết trước khi đi ngủ 

• Tránh vận động mạnh hoặc uống rượu bia trước khi ngủ 

• Nếu thường xuyên tụt đường ban đêm, nên trao đổi bác sĩ để điều chỉnh liều thuốc hoặc sử dụng thiết bị theo dõi liên tục (CGM) 

3. Cải thiện giấc ngủ 

Thiếu ngủ không chỉ khiến cơ thể mệt mỏi mà còn làm giảm khả năng hoạt động của insulin. Khi đó, đường trong máu không được hấp thu hiệu quả, khiến đường huyết tăng cao ngay cả khi bạn không ăn gì. 

Ngoài ra, các nghiên cứu cho thấy người ngủ dưới 6 tiếng có đường huyết sáng cao hơn đáng kể so với người ngủ đủ giấc. 

Hình 02: Ngủ đủ giấc là một trong những cách giúp ổn định đường huyết tự nhiên

Hãy ưu tiên 7-8 tiếng ngủ mỗi đêm, giữ phòng ngủ tối, yên tĩnh, mát mẻ và hạn chế dùng điện thoại hay uống cà phê trước khi ngủ. 

4. Tuân thủ kế hoạch điều trị 

Giữ đường huyết ổn định không thể chỉ dựa vào chế độ ăn hay tập luyện, mà cần có một kế hoạch điều trị rõ ràng và tuân thủ nghiêm túc. Đây là yếu tố then chốt giúp người bệnh phòng ngừa biến chứng và duy trì sức khỏe bền vững.  

• Dùng thuốc đúng hướng dẫn: Uống thuốc hoặc tiêm insulin đúng liều, đúng thời điểm theo chỉ định của bác sĩ. Không tự ý ngưng hoặc thay đổi liều dù đường huyết có vẻ ổn định. 

• Theo dõi chỉ số đường huyết đều đặn: Ghi chép kết quả đo giúp bạn nhận ra quy luật biến động đường huyết. Ngoài ra, bạn có thể sử dụng máy đo đường huyết liên tục 3P để có thể theo dõi suốt 24 giờ mà không cần chích máu, nhận cảnh báo kịp thời khi chỉ số thay đổi bất thường. 

• Duy trì cân nặng hợp lý: Giảm cân nhẹ, chỉ 5-10% trọng lượng cơ thể, cũng có thể cải thiện độ nhạy insulin và giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn. 

• Tái khám định kỳ: Việc kiểm tra thường xuyên giúp bác sĩ đánh giá hiệu quả điều trị, điều chỉnh thuốc hoặc hướng dẫn chế độ phù hợp hơn.

Hình 03: Sử dụng máy đo đường huyết liên tục 3P để kiểm soát đường huyết tốt hơn  

Một kế hoạch điều trị được thực hiện nghiêm túc và theo dõi sát sao sẽ giúp bạn chủ động kiểm soát bệnh, hạn chế biến chứng và sống khỏe cùng tiểu đường. 

Kết luận 

Tăng đường huyết buổi sáng là hiện tượng phổ biến nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát. Bằng cách hiểu chính xác nguyên nhân kết hợp với điều chỉnh thói quen ăn – ngủ – vận động hợp lý, bạn có thể duy trì đường huyết ổn định suốt ngày, cải thiện sức khỏe lâu dài và giảm nguy cơ biến chứng. 

Hãy xem việc kiểm soát đường huyết như một phần tự nhiên trong lối sống hằng ngày, đó không phải gánh nặng, mà là cách bạn lắng nghe, thấu hiểu và chăm sóc cơ thể tốt hơn mỗi ngày.